MẸ TÔI NẤU MÌ QUẢNG
Ai
đi cách trở sơn khê,
Nhớ tô mì Quảng, tình quê mặn nồng”. (Ca Dao).
Tôi còn nhớ, mỗi khi nấu mì quảng là mẹ - nhỏ to... với cha trước đó vài ba ngày. Mấy người bà con ở gần và hàng xóm chung quanh, hình như cũng biết thì phải (?)
Mẹ chọn ngày cuối tuần. hay một ngày nào thuận tiện để mọi người đều có mặt ở nhà. Đầu hôm mẹ ngâm gạo trắng có pha một ít gạo lức. Nhà có cái cối xay bột bằng đá, cha đặt trên cái giá bằng gỗ ba chân chắc chắn vừa tầm người ngồi xay thoải mái, bên dưới đặt cái thau trên cái ghế thấp hơn để hứng bột chảy xuống. Trước khi bắt đầu xay bột cha đi ra sau vườn cắt một bẹ lá thơm, đoạn ra một tấc làm cái muỗng để vét bột chảy xuống rãnh chung quanh cối. Cha vốn là lực điền, vai u thịt bắp đảm nhận phần xay bột, phần nầy coi bộ mệt thiệt chứ chẳng chơi vì muốn xay cho nhanh thì cứ chêm nước nhiều, mà thêm nước nhiều bột lỏng loe, lỏng loét không tráng bánh được, không khéo lại bị mẹ chê thì quê độ lắm! Xay cho ra nước bột sền sệt thì mỏi tay - làm đàn ông thiệt là khổ! Cha ở trần trùng trục - trên trán, trên lưng của ông mồ hôi cũng rươm rướm...
Mẹ tôi lui hui giặt miếng vải đặt trên miệng nồi để tráng bánh, lấy kim chỉ khâu lại một vài cái quai. Mỗi tấm vải để tráng bánh có bốn hoặc sáu quai, khi căng lên miệng nồi nước hấp, mỗi quai được cột chằng một cục gạch căng tấm vải cho thật phẳng chỉ chừa một kẽ nhỏ vừa đút con dao làm bằng cật cây tre dài chừng năm, sáu tấc. Trước khi gỡ bánh phải thọc con dao tre qua cái trong nồi nước cho ướt trước khi gỡ bánh đã được hấp chín.
Phía sau cái chái bếp là nơi có đặt cái lò, cha làm lò bằng đất sét nhồi rơm, miệng lò vừa cái nồi đồng lớn có miệng bằng cỡ cái nón lá có cửa lò rộng rãi để chụm củi, cây củi chụm thật bự do cha moi những gốc rễ trên núi Cấm, lò tráng bánh có một lỗ thông hơi phía sau. Mẹ tráng bánh tráng sắn thường xuyên để trong nhà ăn, cũng có bán và tráng cho bà con lối xóm. Vỉ phơi bánh làm bằng tre mỡ, đan hàng trăm tấm chất đầy trên giàn. Mẹ đổ nước vô nồi chuẩn bị nhóm lửa, đang nhóm lửa thì nghe tiếng cô Năm, em của cha léo nhéo ngoài sân:
- Thằng "chó con" ở mô? Răng mà không ra giúp cô bưng cây chuối sứ và sáu cái bắp chuối - Phụ cô một tay cháu ui ! Trời ơi, cô mỏi tay quá chừng chừng!
Tôi đang đứng phụ cha vét bột cho chảy xuống thau và chêm nước vô họng cối, nghe tiếng cô kêu - tôi hấp tấp chạy ra, thấy cô tay xách nách mang đùm đề, có một cặp gà trống thiệt là bự nữa!
Cô vừa thở vừa nói:
- Phụ cô rinh vô nhà đi cháu! Mấy chị con về chưa?
- Dạ thưa cô, chưa có về! Bộ hôm nay mấy chị của cháu về hả cô? Tôi hỏi.
Cô ngạc nhiên, nói:
- Ủa...! Cháu không biết chi hết trơn hả? - Mẹ cháu không nói cho cháu biết hả? - Chắc là mẹ cháu dành cho cháu sự ngạc nhiên…! Cô nói một hơi có vẻ như là thanh minh cho mẹ tôi!
Tôi rinh mấy cái bắp chuối vô nhà bếp, bỏ xuống chạy lại bên mẹ - tôi véo một cái vô cánh tay mẹ. Mẹ tôi la oái oái...!
- Thằng Chó Con! Mắc chi mà véo vô cánh tay của mẹ đau quá như rứa hỉ?
Tôi hậm hực, mặt phụng phịu, nói:
- Bữa ni mấy bà chị của con về mà răng mẹ giấu...?
Thật ra, tôi cũng nhớ các chị, tôi nhớ chị Hai nhiều hơn, chị Hai lúc nào cũng cưng chiều tôi, xin cái gì chị cũng cho, chị còn biết ý tôi thích thứ gì nên chị thường hay mua. Chị ba, chị Tư, lúc nào cũng hầm hè, dữ như bà chằng lửa. Lúc nào cũng nói: "cưng riết đâm hư"! Mà tôi có hư chi mô? Hai chị răn đe vậy nhưng cũng thường hay dẫn tôi đi chơi và dạy cho tôi nhiều chuyện.
Xay bột xong cha tôi bưng ra cho mẹ tôi, tôi thấy mẹ tôi pha một ít bột năn hay bột chi đó vô nồi bột rồi khuấy đều. Cha mệt đứ đừ, nhưng ông cũng cố mà rửa cái cối xay, nước rửa cối cha tôi bưng ra sau chuồng heo để mẹ tôi dùng nấu cám heo. Ông ra nằm đung đưa trên chiếc võng trước hiên. Mẹ tôi có lẽ cũng biết cha tôi mệt nên bà pha một bình trà nóng bảo tôi bưng lên cho cha - cha tôi uống trà nghỉ ngơi đâu được vài chục phút là nghe giọng cô Năm lại léo nhéo.
- Anh Hai ơi! Cắt cổ hai gà dùm em được không?
Giọng mẹ tôi oái oái:
- Không được! Không được đâu cô Năm ơi...! Lần trước ổng cắt cổ dùm chị mấy con gà, ổng cắt mần răng mà nó chạy hết trơn, báo hại nhờ cả xóm xúm nhau đi tìm! Thôi, để đó chị hai cắt cổ cho rồi cô mần lông... Cha tôi nằm trên võng uống trà nghe mẹ tôi nói, ổng khoái tỷ - cười hi... hi...!! Tưởng thoát nạn ai dè mẹ tôi nói tiếp:
- Cô Năm làm lông gà xong rồi ra đây tráng bánh thay cho chị một chặp, để chị vô rã thịt gà ướp cho thấm và mần mấy con cá lóc nướng trui luôn thể. Anh hai cô nghỉ xong, ổng xắt chuối cây với mấy cái bắp chuối. Mẹ tôi ra lệnh gián tiếp thật khéo, cha hiểu ý mẹ tôi nên ngoắt tôi lại nói nhỏ:
- Giúp cha với! Lấy cái thau nhôm lớn đổ nửa thau nước và bỏ vô trong thau nửa lon sữa bò muối hột - Nhanh lên Chó Con!
Tôi hăng hái giúp cha vì thấy cha tôi "ngoan ngoãn" nghe lời mẹ tôi hay là thèm ăn mì quảng mà chịu "đày đọa" không biết nữa? Cha lột bớt lớp vỏ già ngoài thân cây chuối sứ, ông lấy một miếng ván dài gác qua cái thau, còn con dao bầu có cái cán cũng thật dài mà mẹ tôi thường xắt rau lang để nấu cám heo. Cha cầm cái dao đó, liếc qua liếc lại trên miệng cái lu sành cho bén, rồi cầm dao xắt! Thao tác của ông coi bộ cũng "chuyên nghiệp" lắm, hèn chi mà mẹ tôi "khoái" ổng quá chừng chừng!
- Cha ơi! Tôi nói.
- Con muốn nói với cha chuyện chi?
- Lớn lên con không có muốn lấy vợ mô, con thấy mấy bà thường hay ăn hiếp mấy người đàn ông, con trai. Mấy chị con lúc nào cũng "hăm he" con! Còn ba... thì... thì... ! Mẹ nói cái chi ba cũng nghe chứ có dám cãi lại chi mô?!
Cha tôi nhìn tôi cười nói:
- Chó-Con - mới mười bốn tuổi đầu chưa thấy sự "bí mật" đó mô. Lớn lên con mà không lấy vợ thì vợ cũng nhào nhào vô lấy con thôi! Không có cách chi mà chạy cho thoát khỏi cái vòng đó được. Lúc đó nếu ở gần cha thì chạy về nhà uống rượu "chia buồn" với cha, ngồi uống rượu hơi lâu một chút cũng không yên thân mô.
- Xắt chuối mau lên, để còn ra đầu làng đón mấy đứa con gái! Hai cha con nói rù rì chi đó? Nói hành, nói tỏi tui hả? Tiếng mẹ tôi từ nhà sau dội lên. Đó! Cha thấy chưa? Lệnh trên liên tục được ban ra mà!
Cha nói:
- Đi đón các chị của con là "thoát nạn" nạn rồi! Mau lên Chó-Con!
Mẹ tôi đúng là người tráng bánh tráng chuyên nghiệp, tay bà cần cái dao tre gỡ bánh ra, tay cầm cái gáo dừa múc bột đổ lên khuôn đảo vòng vòng tròn vo rồi đậy nắp lại, bà đứng dậy trải bánh chín còn nóng ra vỉ. Cọng tàu lá chuối dài chừng một tấc, đập dập một đầu làm cái cọ, mẹ tôi cầm cây cọ bẹ chuối đó nhúng vô chén dầu phộng thoa thoa lên mặt bánh đã nguội rồi đem xếp vô thúng, bên trong thúng đã lót sẵn lá chuối tươi. Thoa dầu là để cho lá mì khỏi bị khô, không bị dính, dễ lấy - khi xắt ra, sợi mì bóng lưỡng, óng ánh thật bắt mắt. Màu lá mì bữa nay màu nâu vì mẹ tôi ngâm gạo có pha gạo lức. Mẹ tôi nói pha gạo lức ăn bổ hơn, còn nếu không thì cho bột nghệ, Nhìn thúng mì tôi nghĩ chắc cũng vài ba chục người ăn mới hết.
“Mì em mới tráng còn tươi,
Anh ăn vài bát cho người khỏe ra.
Khỏe rồi lên rẫy xuống nà,
Thế nào cũng được vài ba gánh củi tròn.
(Ca Dao).
Phần xắt mì ra thúng là phần việc của cô tôi, cô cũng thoa dầu lên hai mặt lá mì rồi mới xắt. Sợi mì hơi lớn, xắt nhỏ quá trông giống hủ tiếu chứ không còn là mì. Những sợi mì xắt xong cô tôi xởi bung ra mới cho vào thúng.
Từ dưới chái bếp mẹ tôi đang xào thịt gà xèo xèo khói xông lên ngào ngạc, thơm lừng. Hèn gì mà mỗi lần nhà tôi nấu mì quảng là cha mẹ tôi hú hé hàng xóm chứ không thể giấu mọi người. Cái mùi đặc trưng của mì quảng nầy không thể "trùm mền" kín mít mà ăn một mình cho được. Nội cái rộn ràng chuẩn bị, nào là xay bột, tráng bánh bày ra hiên, ra sân, chặt chuối cây, bắt gà kê oang oác, mùi đậu phông rang thơm lừng thì giấu đi mô cho được. Nhưng mà ngược lại mỗi lần hàng xóm nấu mì quảng cũng hay bưng cho như rứa, tình làng nghĩa xóm với nhau là ở chỗ biết chia xẻ, chứ có rỗi rảnh mô mà ngày nào cũng nấu... Còn ra ngoài quán mà ăn thì nói mần cái chi. Gia đình tổ chức nấu mì quảng cũng có nhiều lý do: có thể là đám giỗ; thôi nôi đầy tháng; gặp gỡ bạn hữu hoặc có người đi xa trở về. Sau hết là trả nợ miệng.
Mẹ nói thịt hay cá tôm làm nhưn để nấu nước rang phải ướp đủ loại gia vị, thời gian ướp phải một tới hai giờ trở lên, khi xào phải xào nhưn cho thật săn chắc trước khi đổ vô nồi nước, nồi nước để đổ thịt rang vô cũng phải nấu cho sôi sẵn, nếu không sẽ không ngon và có mùi tanh. Tôi thấy trên bếp mẹ đang xào thịt, kế bên là nồi nước đang sôi. Tôi chỉ thấy vậy chứ cách nấu là "bí quyết" riêng của mẹ. Mẹ còn nói, nấu mì quảng bằng thịt gà là ngon nhứt!
Tôi và cha tôi chưa kịp đi đón ba bà "công chúa" thì đã thấy mấy bà ỏm tỏi ngoài sân:
- Thơm quá... ! Thơm quá...! Mùi mì Quảng thơm quá! Bụng chúng con đói quá cha mẹ ơi!
Mấy bà chị tôi cũng hay lắm, nói huyên thuyên một chặp rồi thay quần áo nhào xuống bếp hỏi dồn dập: "Con chào cô năm! Cô năm xắt mì hả? Đậu phộng rang chưa mẹ? Rau thơm, chuối cây bắp chuối ở đâu? Tao dầu phộng chín chưa? Ớt chanh có chưa? Chúng con mần phụ với mẹ với cô cho nhanh. Đúng là con gái xứ Quảng, quá thuộc bài bản khi nấu mì quảng.
Mẹ tôi mồ hôi đượm trên trán, cười cười nói với mấy chị tôi:
- Rau sống cha con xắt rồi, con rửa sạch và rang đậu phộng, đậu phộng chỉ giã dập dập sơ thôi. Đi đường có mệt không hay là các con đi tắm mà nghỉ ngơi, để đó cho Mẹ và cô năm mần cũng được. Không có mợ thì chợ cũng đông.
- Chúng con phụ một tay để ăn cho ngon mà mẹ!
Mấy bà chị của tôi biết chuyện như rứa đó, rồi chị Hai kéo tôi lên nhà trên nói chuyện với cha:
- Nấu mì quảng cực gớm phải không cha?
- Cực đâu có bằng đi cày, đi cấy ngoài đồng suốt ngày. Hôm nay các con tập trung về như ri thì cha mẹ vui rồi. Ở nhà mình thứ chi cũng có, nấu mì quảng dễ ợt chứ có khó chi mô. Đi ra ngoài quán ăn một hai tô cũng không thấy đã thèm. Các con học hành ra răng? Cha tôi hỏi chị tôi:
- Chúng con vẫn học giỏi cha ơi, chẳng có chi mà cha mẹ lo. Chị tôi trấn an cha tôi như rứa!
Lại nghe tiếng mẹ tôi èo sèo...!
- Chị hai nhà tui ở mô? Con lấy cái mâm bưng mấy tô mì qua bên nhà bác ba gái, thiếm sáu, bà bảy, bà tám... dùm mẹ! Con phải đi ba đợt mới xong.
Cha tôi lúc nào cũng biết chuyện gì phải làm sắp tới, ông lôi ba bộ bàn ghế ra - rửa sạch, lau khô, lấy tấm khăn trải bàn bằng ny-lon có in trái thơm phủ lên trông thật đẹp. Trên bàn thờ khói nhang nghi ngút thật là trang nghiêm, ấm cúng. Tưởng ít người, té ra cũng đầy ba bàn, mỗi bàn sáu người. Mấy ông ngồi một bàn còn hai bàn dành cho phụ nữ. Trên mỗi bàn bày biện ra sáu cái tô bự kèm theo - đũa, muỗng, rổ mì, chén nước mắm nguyên chất thơm lừng, chén ớt xanh nguyên trái, đĩa chanh cắt ra từng miếng, chén dầu phộng tao chín, tô đậu phộng rang, chồng bánh tráng nướng đầy mè thật dày, một rỗ rau sống đủ loại (ăn mì quảng phải thật nhiều rau mới ngon), một nồi nhỏ nước rang nhưn thịt gà nóng hổi. Ngoài ra còn có cá lóc nướng, gỏi nhộng... Thoạt trông giống như một bữa tiệc nhỏ (mừng các chị của tôi về thăm nhà mà!).
Cha tôi nói vắn tắt mấy lời "phi lộ" và mời bà con ăn uống tự nhiên.
Trong những tháng năm lang bạt, tôi đã ăn mì quảng nhiều nơi, như: Bảo Vinh Long Khánh, Phan Thiết, Cà Mau... Ăn vẫn ngon miệng, nhưng tôi vẫn nhớ tô mì quảng chính tay mẹ tôi nấu khi còn ở nhà. Mì quảng không có một "công thức" nào nhứt định. Ai muốn nấu cách nào cũng được, mà nấu cách nào đi chăng nữa cũng mang phong cách và hương vị của mì quảng, chỉ kém một chút cái vị đậm đà ở nơi quê hương xứ Quảng mà thôi. Tôi nhớ có những khi thèm tô mì tới rụng rời mà cứ đi lòng vòng không biết ở nơi mô bán? Dù không có ngon bằng nơi quê nhà mẹ nấu, thì chí ít cũng mang cái âm hưởng của một tô mì quảng để nhớ về xứ Quảng!
“Con xa xứ quảng đã lâu,
Thèm tô mì tới bạc đầu khó quên.
Lục bình cứ mãi lênh đênh,
Nhớ quê mây trắng buồn tênh xứ người.
Trích bài “Nhớ Quảng Nam”. Thơ (Trang Y Hạ)
Một bữa thằng bạn người Nam của tôi nói: “Mầy dẫn tao đi ăn mì quảng của xứ mầy đi, để tao ăn thử xem có ngon không mà chỗ nào có người Quảng Nam là có mì quảng, người ta xúm nhau ăn rất đông”. Thời gian nầy tôi chạy xích lô ở Sài Gòn kiếm sống cho qua ngày. Tôi chở nó vô chợ Bà Hoa ở quận Tân Bình, nơi nầy người Quảng Nam sinh sống rất đông, rất lâu đời. Ăn mì quảng ở chợ chợ Bà Hoa còn được nghe giọng Quảng Nam chính hiệu con nai vàng miễn phí! Ngồi ăn nghe chất giọng Quảng Nam đặc sệt thiệt dễ thương quá chừng! Nghe giọng quảng, ăn tô mì quảng càng thấy ngon miệng hơn! Duy nhứt ở chợ Bà Hoa ăn tô mì quảng mới có rau sống bằng thân cây chuối sứ non. Ăn mì quảng ở chợ Bà Hoa còn được nhìn và ngửi mùi: hành, tỏi, củ nén, nghệ bột, tiêu bột, đường chén, mùi mắm cà, dưa cải muối. mít non, cá chuồn... Những món thổ sản xứ quảng ở cái chợ Bà Hoa ni chẳng thiếu thứ chi, cứ ngỡ như đang ở Chợ Đàng, ở chợ Đông Phú vùng Quế Sơn quê tôi.
Tô mì quảng ở đây tuy không có bự "chà bá lửa" như ở ngoài quê, nhưng đối với người lần đầu đi ăn mì quảng thoạt nhìn tô mì là cảm thấy phát khiếp! Ở chợ Bà Hoa cũng có gần như đủ gia vị cho một tô mì Quảng, chỉ có thiếu tô dầu đậu phộng tao chín cho ai thích ăn béo thì thêm vô. Tôi nhìn thằng bạn của tôi phùng-mang-trợn-mắt hì hục "quốc" cho hết tô mì quảng với một xị rượu đế! Mặt hắn rướm mồ hôi bơ phờ như con gà đá, trông thật buồn cười. Tôi chợt nghĩ và tự hỏi tại mần răng mà bất cứ ai không hẳn là người Quảng Nam, hễ không ăn mì quảng thì thôi, chứ một khi đã ăn là ăn một cách cuốn hút, ăn thiệt tình, ăn nhiệt tình, ăn hết mình, ăn bằng tất cả tấm lòng!?
Trên đường về thằng bạn tôi tỉ tê: “Tao nói thiệt mầy đừng có buồn tao, đây lần đầu tiên trong đời tao, tao thấy tô mì quảng to "chà bá", tao phát hoảng! Đúng là đi ăn "mì hoảng"! Vậy mà ăn rồi thì mới thấy cuốn hút, mới thấy đậm đà hương vị lại thêm xị rượu gạo cháy cổ. Tô mì quảng to chần dần như vậy mà mày nói ở ngoài quê, mẹ mầy nấu cho mày ăn, mầy "quốc" hai tô, mày ăn giỏi thật đó. Lần sau có đi ăn nhớ kéo tao đi ăn nữa nha!". Tôi nói với thằng bạn: “Được thôi, lần tới nếu mầy muốn chứng kiến tận mắt thấy tao ăn hai tô mì quảng thì mầy phải bao cho tao ăn (cười...)! Tao trông cái tô mì quảng ở chợ Bà Hoa cũng còn nhỏ lắm đó!
Nhớ tô mì Quảng, tình quê mặn nồng”. (Ca Dao).
Tôi còn nhớ, mỗi khi nấu mì quảng là mẹ - nhỏ to... với cha trước đó vài ba ngày. Mấy người bà con ở gần và hàng xóm chung quanh, hình như cũng biết thì phải (?)
Mẹ chọn ngày cuối tuần. hay một ngày nào thuận tiện để mọi người đều có mặt ở nhà. Đầu hôm mẹ ngâm gạo trắng có pha một ít gạo lức. Nhà có cái cối xay bột bằng đá, cha đặt trên cái giá bằng gỗ ba chân chắc chắn vừa tầm người ngồi xay thoải mái, bên dưới đặt cái thau trên cái ghế thấp hơn để hứng bột chảy xuống. Trước khi bắt đầu xay bột cha đi ra sau vườn cắt một bẹ lá thơm, đoạn ra một tấc làm cái muỗng để vét bột chảy xuống rãnh chung quanh cối. Cha vốn là lực điền, vai u thịt bắp đảm nhận phần xay bột, phần nầy coi bộ mệt thiệt chứ chẳng chơi vì muốn xay cho nhanh thì cứ chêm nước nhiều, mà thêm nước nhiều bột lỏng loe, lỏng loét không tráng bánh được, không khéo lại bị mẹ chê thì quê độ lắm! Xay cho ra nước bột sền sệt thì mỏi tay - làm đàn ông thiệt là khổ! Cha ở trần trùng trục - trên trán, trên lưng của ông mồ hôi cũng rươm rướm...
Mẹ tôi lui hui giặt miếng vải đặt trên miệng nồi để tráng bánh, lấy kim chỉ khâu lại một vài cái quai. Mỗi tấm vải để tráng bánh có bốn hoặc sáu quai, khi căng lên miệng nồi nước hấp, mỗi quai được cột chằng một cục gạch căng tấm vải cho thật phẳng chỉ chừa một kẽ nhỏ vừa đút con dao làm bằng cật cây tre dài chừng năm, sáu tấc. Trước khi gỡ bánh phải thọc con dao tre qua cái trong nồi nước cho ướt trước khi gỡ bánh đã được hấp chín.
Phía sau cái chái bếp là nơi có đặt cái lò, cha làm lò bằng đất sét nhồi rơm, miệng lò vừa cái nồi đồng lớn có miệng bằng cỡ cái nón lá có cửa lò rộng rãi để chụm củi, cây củi chụm thật bự do cha moi những gốc rễ trên núi Cấm, lò tráng bánh có một lỗ thông hơi phía sau. Mẹ tráng bánh tráng sắn thường xuyên để trong nhà ăn, cũng có bán và tráng cho bà con lối xóm. Vỉ phơi bánh làm bằng tre mỡ, đan hàng trăm tấm chất đầy trên giàn. Mẹ đổ nước vô nồi chuẩn bị nhóm lửa, đang nhóm lửa thì nghe tiếng cô Năm, em của cha léo nhéo ngoài sân:
- Thằng "chó con" ở mô? Răng mà không ra giúp cô bưng cây chuối sứ và sáu cái bắp chuối - Phụ cô một tay cháu ui ! Trời ơi, cô mỏi tay quá chừng chừng!
Tôi đang đứng phụ cha vét bột cho chảy xuống thau và chêm nước vô họng cối, nghe tiếng cô kêu - tôi hấp tấp chạy ra, thấy cô tay xách nách mang đùm đề, có một cặp gà trống thiệt là bự nữa!
Cô vừa thở vừa nói:
- Phụ cô rinh vô nhà đi cháu! Mấy chị con về chưa?
- Dạ thưa cô, chưa có về! Bộ hôm nay mấy chị của cháu về hả cô? Tôi hỏi.
Cô ngạc nhiên, nói:
- Ủa...! Cháu không biết chi hết trơn hả? - Mẹ cháu không nói cho cháu biết hả? - Chắc là mẹ cháu dành cho cháu sự ngạc nhiên…! Cô nói một hơi có vẻ như là thanh minh cho mẹ tôi!
Tôi rinh mấy cái bắp chuối vô nhà bếp, bỏ xuống chạy lại bên mẹ - tôi véo một cái vô cánh tay mẹ. Mẹ tôi la oái oái...!
- Thằng Chó Con! Mắc chi mà véo vô cánh tay của mẹ đau quá như rứa hỉ?
Tôi hậm hực, mặt phụng phịu, nói:
- Bữa ni mấy bà chị của con về mà răng mẹ giấu...?
Thật ra, tôi cũng nhớ các chị, tôi nhớ chị Hai nhiều hơn, chị Hai lúc nào cũng cưng chiều tôi, xin cái gì chị cũng cho, chị còn biết ý tôi thích thứ gì nên chị thường hay mua. Chị ba, chị Tư, lúc nào cũng hầm hè, dữ như bà chằng lửa. Lúc nào cũng nói: "cưng riết đâm hư"! Mà tôi có hư chi mô? Hai chị răn đe vậy nhưng cũng thường hay dẫn tôi đi chơi và dạy cho tôi nhiều chuyện.
Xay bột xong cha tôi bưng ra cho mẹ tôi, tôi thấy mẹ tôi pha một ít bột năn hay bột chi đó vô nồi bột rồi khuấy đều. Cha mệt đứ đừ, nhưng ông cũng cố mà rửa cái cối xay, nước rửa cối cha tôi bưng ra sau chuồng heo để mẹ tôi dùng nấu cám heo. Ông ra nằm đung đưa trên chiếc võng trước hiên. Mẹ tôi có lẽ cũng biết cha tôi mệt nên bà pha một bình trà nóng bảo tôi bưng lên cho cha - cha tôi uống trà nghỉ ngơi đâu được vài chục phút là nghe giọng cô Năm lại léo nhéo.
- Anh Hai ơi! Cắt cổ hai gà dùm em được không?
Giọng mẹ tôi oái oái:
- Không được! Không được đâu cô Năm ơi...! Lần trước ổng cắt cổ dùm chị mấy con gà, ổng cắt mần răng mà nó chạy hết trơn, báo hại nhờ cả xóm xúm nhau đi tìm! Thôi, để đó chị hai cắt cổ cho rồi cô mần lông... Cha tôi nằm trên võng uống trà nghe mẹ tôi nói, ổng khoái tỷ - cười hi... hi...!! Tưởng thoát nạn ai dè mẹ tôi nói tiếp:
- Cô Năm làm lông gà xong rồi ra đây tráng bánh thay cho chị một chặp, để chị vô rã thịt gà ướp cho thấm và mần mấy con cá lóc nướng trui luôn thể. Anh hai cô nghỉ xong, ổng xắt chuối cây với mấy cái bắp chuối. Mẹ tôi ra lệnh gián tiếp thật khéo, cha hiểu ý mẹ tôi nên ngoắt tôi lại nói nhỏ:
- Giúp cha với! Lấy cái thau nhôm lớn đổ nửa thau nước và bỏ vô trong thau nửa lon sữa bò muối hột - Nhanh lên Chó Con!
Tôi hăng hái giúp cha vì thấy cha tôi "ngoan ngoãn" nghe lời mẹ tôi hay là thèm ăn mì quảng mà chịu "đày đọa" không biết nữa? Cha lột bớt lớp vỏ già ngoài thân cây chuối sứ, ông lấy một miếng ván dài gác qua cái thau, còn con dao bầu có cái cán cũng thật dài mà mẹ tôi thường xắt rau lang để nấu cám heo. Cha cầm cái dao đó, liếc qua liếc lại trên miệng cái lu sành cho bén, rồi cầm dao xắt! Thao tác của ông coi bộ cũng "chuyên nghiệp" lắm, hèn chi mà mẹ tôi "khoái" ổng quá chừng chừng!
- Cha ơi! Tôi nói.
- Con muốn nói với cha chuyện chi?
- Lớn lên con không có muốn lấy vợ mô, con thấy mấy bà thường hay ăn hiếp mấy người đàn ông, con trai. Mấy chị con lúc nào cũng "hăm he" con! Còn ba... thì... thì... ! Mẹ nói cái chi ba cũng nghe chứ có dám cãi lại chi mô?!
Cha tôi nhìn tôi cười nói:
- Chó-Con - mới mười bốn tuổi đầu chưa thấy sự "bí mật" đó mô. Lớn lên con mà không lấy vợ thì vợ cũng nhào nhào vô lấy con thôi! Không có cách chi mà chạy cho thoát khỏi cái vòng đó được. Lúc đó nếu ở gần cha thì chạy về nhà uống rượu "chia buồn" với cha, ngồi uống rượu hơi lâu một chút cũng không yên thân mô.
- Xắt chuối mau lên, để còn ra đầu làng đón mấy đứa con gái! Hai cha con nói rù rì chi đó? Nói hành, nói tỏi tui hả? Tiếng mẹ tôi từ nhà sau dội lên. Đó! Cha thấy chưa? Lệnh trên liên tục được ban ra mà!
Cha nói:
- Đi đón các chị của con là "thoát nạn" nạn rồi! Mau lên Chó-Con!
Mẹ tôi đúng là người tráng bánh tráng chuyên nghiệp, tay bà cần cái dao tre gỡ bánh ra, tay cầm cái gáo dừa múc bột đổ lên khuôn đảo vòng vòng tròn vo rồi đậy nắp lại, bà đứng dậy trải bánh chín còn nóng ra vỉ. Cọng tàu lá chuối dài chừng một tấc, đập dập một đầu làm cái cọ, mẹ tôi cầm cây cọ bẹ chuối đó nhúng vô chén dầu phộng thoa thoa lên mặt bánh đã nguội rồi đem xếp vô thúng, bên trong thúng đã lót sẵn lá chuối tươi. Thoa dầu là để cho lá mì khỏi bị khô, không bị dính, dễ lấy - khi xắt ra, sợi mì bóng lưỡng, óng ánh thật bắt mắt. Màu lá mì bữa nay màu nâu vì mẹ tôi ngâm gạo có pha gạo lức. Mẹ tôi nói pha gạo lức ăn bổ hơn, còn nếu không thì cho bột nghệ, Nhìn thúng mì tôi nghĩ chắc cũng vài ba chục người ăn mới hết.
“Mì em mới tráng còn tươi,
Anh ăn vài bát cho người khỏe ra.
Khỏe rồi lên rẫy xuống nà,
Thế nào cũng được vài ba gánh củi tròn.
(Ca Dao).
Phần xắt mì ra thúng là phần việc của cô tôi, cô cũng thoa dầu lên hai mặt lá mì rồi mới xắt. Sợi mì hơi lớn, xắt nhỏ quá trông giống hủ tiếu chứ không còn là mì. Những sợi mì xắt xong cô tôi xởi bung ra mới cho vào thúng.
Từ dưới chái bếp mẹ tôi đang xào thịt gà xèo xèo khói xông lên ngào ngạc, thơm lừng. Hèn gì mà mỗi lần nhà tôi nấu mì quảng là cha mẹ tôi hú hé hàng xóm chứ không thể giấu mọi người. Cái mùi đặc trưng của mì quảng nầy không thể "trùm mền" kín mít mà ăn một mình cho được. Nội cái rộn ràng chuẩn bị, nào là xay bột, tráng bánh bày ra hiên, ra sân, chặt chuối cây, bắt gà kê oang oác, mùi đậu phông rang thơm lừng thì giấu đi mô cho được. Nhưng mà ngược lại mỗi lần hàng xóm nấu mì quảng cũng hay bưng cho như rứa, tình làng nghĩa xóm với nhau là ở chỗ biết chia xẻ, chứ có rỗi rảnh mô mà ngày nào cũng nấu... Còn ra ngoài quán mà ăn thì nói mần cái chi. Gia đình tổ chức nấu mì quảng cũng có nhiều lý do: có thể là đám giỗ; thôi nôi đầy tháng; gặp gỡ bạn hữu hoặc có người đi xa trở về. Sau hết là trả nợ miệng.
Mẹ nói thịt hay cá tôm làm nhưn để nấu nước rang phải ướp đủ loại gia vị, thời gian ướp phải một tới hai giờ trở lên, khi xào phải xào nhưn cho thật săn chắc trước khi đổ vô nồi nước, nồi nước để đổ thịt rang vô cũng phải nấu cho sôi sẵn, nếu không sẽ không ngon và có mùi tanh. Tôi thấy trên bếp mẹ đang xào thịt, kế bên là nồi nước đang sôi. Tôi chỉ thấy vậy chứ cách nấu là "bí quyết" riêng của mẹ. Mẹ còn nói, nấu mì quảng bằng thịt gà là ngon nhứt!
Tôi và cha tôi chưa kịp đi đón ba bà "công chúa" thì đã thấy mấy bà ỏm tỏi ngoài sân:
- Thơm quá... ! Thơm quá...! Mùi mì Quảng thơm quá! Bụng chúng con đói quá cha mẹ ơi!
Mấy bà chị tôi cũng hay lắm, nói huyên thuyên một chặp rồi thay quần áo nhào xuống bếp hỏi dồn dập: "Con chào cô năm! Cô năm xắt mì hả? Đậu phộng rang chưa mẹ? Rau thơm, chuối cây bắp chuối ở đâu? Tao dầu phộng chín chưa? Ớt chanh có chưa? Chúng con mần phụ với mẹ với cô cho nhanh. Đúng là con gái xứ Quảng, quá thuộc bài bản khi nấu mì quảng.
Mẹ tôi mồ hôi đượm trên trán, cười cười nói với mấy chị tôi:
- Rau sống cha con xắt rồi, con rửa sạch và rang đậu phộng, đậu phộng chỉ giã dập dập sơ thôi. Đi đường có mệt không hay là các con đi tắm mà nghỉ ngơi, để đó cho Mẹ và cô năm mần cũng được. Không có mợ thì chợ cũng đông.
- Chúng con phụ một tay để ăn cho ngon mà mẹ!
Mấy bà chị của tôi biết chuyện như rứa đó, rồi chị Hai kéo tôi lên nhà trên nói chuyện với cha:
- Nấu mì quảng cực gớm phải không cha?
- Cực đâu có bằng đi cày, đi cấy ngoài đồng suốt ngày. Hôm nay các con tập trung về như ri thì cha mẹ vui rồi. Ở nhà mình thứ chi cũng có, nấu mì quảng dễ ợt chứ có khó chi mô. Đi ra ngoài quán ăn một hai tô cũng không thấy đã thèm. Các con học hành ra răng? Cha tôi hỏi chị tôi:
- Chúng con vẫn học giỏi cha ơi, chẳng có chi mà cha mẹ lo. Chị tôi trấn an cha tôi như rứa!
Lại nghe tiếng mẹ tôi èo sèo...!
- Chị hai nhà tui ở mô? Con lấy cái mâm bưng mấy tô mì qua bên nhà bác ba gái, thiếm sáu, bà bảy, bà tám... dùm mẹ! Con phải đi ba đợt mới xong.
Cha tôi lúc nào cũng biết chuyện gì phải làm sắp tới, ông lôi ba bộ bàn ghế ra - rửa sạch, lau khô, lấy tấm khăn trải bàn bằng ny-lon có in trái thơm phủ lên trông thật đẹp. Trên bàn thờ khói nhang nghi ngút thật là trang nghiêm, ấm cúng. Tưởng ít người, té ra cũng đầy ba bàn, mỗi bàn sáu người. Mấy ông ngồi một bàn còn hai bàn dành cho phụ nữ. Trên mỗi bàn bày biện ra sáu cái tô bự kèm theo - đũa, muỗng, rổ mì, chén nước mắm nguyên chất thơm lừng, chén ớt xanh nguyên trái, đĩa chanh cắt ra từng miếng, chén dầu phộng tao chín, tô đậu phộng rang, chồng bánh tráng nướng đầy mè thật dày, một rỗ rau sống đủ loại (ăn mì quảng phải thật nhiều rau mới ngon), một nồi nhỏ nước rang nhưn thịt gà nóng hổi. Ngoài ra còn có cá lóc nướng, gỏi nhộng... Thoạt trông giống như một bữa tiệc nhỏ (mừng các chị của tôi về thăm nhà mà!).
Cha tôi nói vắn tắt mấy lời "phi lộ" và mời bà con ăn uống tự nhiên.
Trong những tháng năm lang bạt, tôi đã ăn mì quảng nhiều nơi, như: Bảo Vinh Long Khánh, Phan Thiết, Cà Mau... Ăn vẫn ngon miệng, nhưng tôi vẫn nhớ tô mì quảng chính tay mẹ tôi nấu khi còn ở nhà. Mì quảng không có một "công thức" nào nhứt định. Ai muốn nấu cách nào cũng được, mà nấu cách nào đi chăng nữa cũng mang phong cách và hương vị của mì quảng, chỉ kém một chút cái vị đậm đà ở nơi quê hương xứ Quảng mà thôi. Tôi nhớ có những khi thèm tô mì tới rụng rời mà cứ đi lòng vòng không biết ở nơi mô bán? Dù không có ngon bằng nơi quê nhà mẹ nấu, thì chí ít cũng mang cái âm hưởng của một tô mì quảng để nhớ về xứ Quảng!
“Con xa xứ quảng đã lâu,
Thèm tô mì tới bạc đầu khó quên.
Lục bình cứ mãi lênh đênh,
Nhớ quê mây trắng buồn tênh xứ người.
Trích bài “Nhớ Quảng Nam”. Thơ (Trang Y Hạ)
Một bữa thằng bạn người Nam của tôi nói: “Mầy dẫn tao đi ăn mì quảng của xứ mầy đi, để tao ăn thử xem có ngon không mà chỗ nào có người Quảng Nam là có mì quảng, người ta xúm nhau ăn rất đông”. Thời gian nầy tôi chạy xích lô ở Sài Gòn kiếm sống cho qua ngày. Tôi chở nó vô chợ Bà Hoa ở quận Tân Bình, nơi nầy người Quảng Nam sinh sống rất đông, rất lâu đời. Ăn mì quảng ở chợ chợ Bà Hoa còn được nghe giọng Quảng Nam chính hiệu con nai vàng miễn phí! Ngồi ăn nghe chất giọng Quảng Nam đặc sệt thiệt dễ thương quá chừng! Nghe giọng quảng, ăn tô mì quảng càng thấy ngon miệng hơn! Duy nhứt ở chợ Bà Hoa ăn tô mì quảng mới có rau sống bằng thân cây chuối sứ non. Ăn mì quảng ở chợ Bà Hoa còn được nhìn và ngửi mùi: hành, tỏi, củ nén, nghệ bột, tiêu bột, đường chén, mùi mắm cà, dưa cải muối. mít non, cá chuồn... Những món thổ sản xứ quảng ở cái chợ Bà Hoa ni chẳng thiếu thứ chi, cứ ngỡ như đang ở Chợ Đàng, ở chợ Đông Phú vùng Quế Sơn quê tôi.
Tô mì quảng ở đây tuy không có bự "chà bá lửa" như ở ngoài quê, nhưng đối với người lần đầu đi ăn mì quảng thoạt nhìn tô mì là cảm thấy phát khiếp! Ở chợ Bà Hoa cũng có gần như đủ gia vị cho một tô mì Quảng, chỉ có thiếu tô dầu đậu phộng tao chín cho ai thích ăn béo thì thêm vô. Tôi nhìn thằng bạn của tôi phùng-mang-trợn-mắt hì hục "quốc" cho hết tô mì quảng với một xị rượu đế! Mặt hắn rướm mồ hôi bơ phờ như con gà đá, trông thật buồn cười. Tôi chợt nghĩ và tự hỏi tại mần răng mà bất cứ ai không hẳn là người Quảng Nam, hễ không ăn mì quảng thì thôi, chứ một khi đã ăn là ăn một cách cuốn hút, ăn thiệt tình, ăn nhiệt tình, ăn hết mình, ăn bằng tất cả tấm lòng!?
Trên đường về thằng bạn tôi tỉ tê: “Tao nói thiệt mầy đừng có buồn tao, đây lần đầu tiên trong đời tao, tao thấy tô mì quảng to "chà bá", tao phát hoảng! Đúng là đi ăn "mì hoảng"! Vậy mà ăn rồi thì mới thấy cuốn hút, mới thấy đậm đà hương vị lại thêm xị rượu gạo cháy cổ. Tô mì quảng to chần dần như vậy mà mày nói ở ngoài quê, mẹ mầy nấu cho mày ăn, mầy "quốc" hai tô, mày ăn giỏi thật đó. Lần sau có đi ăn nhớ kéo tao đi ăn nữa nha!". Tôi nói với thằng bạn: “Được thôi, lần tới nếu mầy muốn chứng kiến tận mắt thấy tao ăn hai tô mì quảng thì mầy phải bao cho tao ăn (cười...)! Tao trông cái tô mì quảng ở chợ Bà Hoa cũng còn nhỏ lắm đó!
Trang
Y Hạ
Những
ngày đạp xích lô ở Sài Gòn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét