ĂN TRO BỌ TRẤU

 

ĂN TRO BỌ TRẤU

       “Ai ơi bưng bát cơm đầy,
      Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần”. (Ca Dao).

     Thành ngữ luôn hiện diện trong cuộc sống hằng ngày, đó là một nhóm chữ ngắn, ngắn nhưng lại chứa rất nhiều ý nghĩa triết lý nhân sinh. Do đó, đôi khi không thể hiểu hết cả tất cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng bằng nhận xét hời hợt bình thường. 

     Thành ngữ vốn tự hoàn thiện cấu trúc từ các “ẩn dụ, so sánh, ám dụ…”. Thành ngữ không nhất thiết phải là văn sĩ, thi sĩ hay các bậc thông thái. Người nông dân, người buôn gánh bán bưng và các ngành nghề khác đã tích lũy kinh nghiệm lâu ngày cũng có thể nói ra được những câu thành ngữ thâm thúy. Ví dụ: “Mưa dầm thấm đất, Méo còn tròn mất, Gần mũi xa mồm, Mắt lăng mắt vược, Mặt cú da dơi…”.

Thử tìm hiểu câu thành ngữ: “ĂN TRO BỌ TRẤU”.

ĂN TRO!

     Trước tiên phải đặt vấn đề nghi vấn. Tại làm sao con người bị đói tới nỗi phải “ĂN TRO”? Ăn tro bếp có đỡ đói được hay không? Tro chế biến ra món nào để mà ăn?

     Tro, thông thường là tro bếp đun nấu hằng ngày bằng củi, như: cành cây khô, lá khô, tàu dừa, tàu dừa nước, rơm rạ, trấu, cỏ… Thành phần nguyên tố hóa học trong tro ở dạng hợp chất, gồm có: Kali (K), Lưu huỳnh (S), Nitơ (N), magie (Mg), sắt (Fe), canxi (Ca), phốt pho (P), bo (Bo) và một số nguyên tố khác không kể ra hết được. Ví dụ: “Tro bếp chụm bằng than củi, thì thành phần trong 100g tro chỉ chứa “0,35g phốt pho; 1,35g kali; 1,13g canxi.”. Nhưng nếu chụm bằng - trấu, rơm, rạ, lúa mỳ, lúa mạch thì lại chứa rất nhiều nguyên tố hóa học hơn. Vậy là đủ hiểu - tro từ (vỏ trấu) sẽ cho nhiều nguyên tố hóa học.

Lợi Ích Của Tro Bếp:

     Người nông dân từ lâu đã biết lấy tro bếp (trấu) ngâm với nước rồi lọc ra phun trên hoa màu sẽ diệt được sâu, trứng sâu. Ngoài ra, tro cũng là phân bón cho hoa màu khi được ủ chung với các thành phần thực vật khác.

     Từ thời cổ, người ta đã biết lấy tro bếp để làm xà phòng giặt quần áo, tẩy rửa chất dầu mỡ... Tro bếp chứa kali hydroxit tự nhiên, giúp thay thế các hóa chất tổng hợp như NaOH, làm giảm ô nhiễm môi trường.

     Bên Châu phi (Trung phi), người ta lấy tro bếp để bảo quản cà chua, nhằm giúp cà chua giữ được tươi lâu hơn mà không ảnh hưởng đến chất bổ bên trong. Nồng độ của tro có tính sát vi khuẩn, xóa nấm độc, khử mùi hôi.

     Nước lọc từ tro bếp, dùng để làm bánh. Bánh ú tro, bánh ú lá tro hoặc bánh giò. Bánh ú tro là biến thể của món Zongzi xuất xứ từ Quảng Đông. Món Zongzi xuất hiện ở các lễ hội vào ngày mùng 5 tháng 5 (Tết Đoan Ngọ) của Trung Quốc. Bánh Zongzi có nhân mặn, nhân ngọt. Bánh ú tro của người Việt chỉ có gạo nếp với nước tro bếp lọc lấy nước cốt.

     Trong sách "Phong Thổ Ký" của tác giả Chu Xử. Tết Đoan Ngọ, tức là Tết Đoan Dương. Đoan Ngọ là bắt đầu giữa trưa (Đoan: mở đầu, Ngọ: giữa trưa). Còn Dương là mặt trời. Đoan Dương có nghĩa là khí dương bắt đầu thịnh vượng. Tết đoan ngọ là để tưởng nhớ ông Khuất Nguyên, người nước Sở trầm mình ở sông Mịch La. Ngày lễ nầy lan truyền sang Việt Nam, Nhật, Triều Tiên, Đài Loan.

     Còn nữa, đem củ khoai lang, củ mì vùi tro nóng khi chín ăn rất thơm ngon. Người chết thiêu xác lấy tro “Con người là bụi tro”.

Như vậy, (Con Người Đã Trực Tiếp; Gián Tiếp Ăn Tro Trấu Rồi Đó!).

BỌ:

     Bọ là tiếng gọi người cha một cách thân mật bắt nguồn từ các tỉnh Quảng Trị, Quảng Bình, sau đó là Nghệ An, Hà Tĩnh cũng đều gọi người cha là “Bọ”, đồng thời ảnh hưởng một số vùng khác kể cả trong văn chương. Đạo công giáo người đỡ đầu rửa tội, gọi là “Bọ Đỡ Đầu”, tức là Cha Đỡ Đầu. Bọ đỡ đầu chỉ có trách nhiệm về tinh thần (khuyên răn con đỡ đầu siêng năng đi lễ, giữ đạo và sống theo phúc âm). Vật chất thì (không bắt buộc). Tuy nhiên, nếu con đỡ đầu gặp chuyện không may, thì tùy khả năng tài chánh mà thiện nguyện giúp đỡ.

     Bọ là tiếng gọi người cha một cách thân mật cũng như “Bầm” là tiếng gọi Mẹ một cách yêu thương. Bầm là một từ ngữ ở các tỉnh trung du, như: Bắc Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Yên...

     Ngoài ra, bọ là một nhóm côn trùng thuộc bộ Hemiptera, chuyên hút nhựa cây hoặc chất dịch ở trong cơ thể con người, thú vật để sống, như: bọ cạp, bọ xít, bọ hung, bọ cánh kiến… Ngoài ra, các họa sĩ vẽ bọ trong tranh để trang trí.

TRẤU:

     Từ lâu người ta đã biết lấy TRẤU ủ giữ cho nước đá lâu tan. Trấu làm phân bón, làm thức ăn gia súc, làm chất đốt, làm vật liệu cách nhiệt, làm tơi xốp đất, tăng cường dinh dưỡng đất, giữ ẩm đất, khử độc, lọc nước... Vỏ trấu hun đốt lấy tro để trồng cây hoặc bón cho cây như một loại phân giầu kali. Vỏ trấu dùng lót chuồng trại luôn sạch sẽ. Vỏ trấu xay nhuyễn trộn với mật mía, các chất phụ gia khác để trâu bò ăn cho mập. Vỏ trấu ép thành những thanh củi để nấu nướng.

      Vỏ trấu nghiền mịn trộn với hột xốp, xơ dừa, xi măng, phụ gia, lưới sợi thuỷ tinh để ép làm gạch. Trọng lượng của loại gạch tổng hợp này - nhẹ, cách âm, cách nhiệt, không thấm nước, thích hợp với các vùng đồng bằng sông ruộng.

      Trấu nghiền thành bột mịn, thêm cám gạo dùng làm thuốc giảm cân. Ngoài ra còn chiết xuất từ trấu chất Axit ferulic, PABA, vitamin B-10 thành kem chống nắng, bảo vệ da. Nhìn chung thì vỏ trấu còn có nhiều công dụng y học khác.

     Như vậy, muốn có tro thì phải có trấu. Trấu chính là “BỌ” thân yêu. Nghĩa đen là vậy, còn nghĩa bóng BỌ chính là người Cha - một nắng hai sương quanh năm cày cuốc để làm ra hột lúa. Có hột lúa tất nhiên mới có - trấu, có cám, có gạo, có cơm ăn.

     Thành ngữ tuy ít chữ nhưng lại ẩn chứa cả một kho tàng triết lý cao siêu do đó không thể lấy sự suy nghĩ bình thường mà lãnh hội hết được. Người xưa, nói; “Ẩm thủy tư nguyên”, (Uống nước nhớ nguồn) cũng là lý do đó.

Trang Y Hạ - San Francisco, 2012