CHỮ PHƯỜNG TRONG ĐỜI
SỐNG
Tác
giả: Trang Y Hạ
Trong cuộc sống
hằng ngày, từ (cổ tới kim) - hễ nói địa danh thì địa
danh gần gũi nhất đó là “phường”. Phường ở đây,
nói về hành chánh là một đơn vị thấp nhất ở trong
xã hội không chỉ ở Việt Nam mà ở cả bên Tàu. Phường
đã có lịch sử, lịch sử văn thơ từ rất lâu đời.
Ngoài phường thì còn có: Thôn, Ấp.
Vậy tóm tắc chữ
Phường như sau:
Chữ “Phường”
nguyên gốc là Hán Việt & Hán Nôm, thuộc Hán Cổ,
Việt Cổ, có nhiều nghĩa cả chữ viết cũng có số nét
khác, (Hán Nôm có tới Ba Chữ Phường có nét khác nhau).
Trong bài nầy, chỉ đề cập tới hai bộ chữ Hán có
dính líu tới chữ Phường, đó là: “Bộ Thổ & Bộ
Ngư”.
Bộ Thổ: Phường,
một âm khác là (Phòng).
Phường chỉ về
đơn vị hành chánh. Theo tài liệu xa xưa, thì phường chỉ
áp dụng trong kinh đô, trong thành quách, trong châu huyện.
Bên ngoài thì gọi là thôn, ấp... Ví dụ như: Kinh thành
Thăng Long cũ gồm có ba mươi sáu [36] phường. “Khán
khán ai bộ thậm khẩn, các xứ thôn phường giảng động
liễu”. Tạm hiểu (Tình hình bắt bớ gấp gáp, xóm
phường đều bàn tán xôn xao). Trích: Thủy Hử.
Phường là một tổ
chức, thời “phong kiến” gồm những người có đầu
óc kinh doanh buôn bán hay cùng một nghề nghiệp thủ công
nhưng không thể tự đứng ra hành nghề đơn độc. Do đó
họ phải liên kết lại gọi là Phường dựa nhau làm ăn
mà không sợ kẻ khác ức hiếp. Ví dụ: (Phường chèo,
Phường hát, Phường vải, Phường nón, Phường thợ
săn…).
Ông bà ngày xưa có
câu: “Buôn có bạn, bán có phường”. Tục ngữ đã
nhắc nhở khi làm ăn, buôn bán - phải biết hợp tác với
nhau để tồn tại và phát triển, nếu mạnh ai nấy làm
vì cái lợi nhỏ – sớm muộn sẽ nhận lấy hậu quả
thua lỗ. Trong lãnh vực buôn bán vẫn có nghệ thuật có
cộng hưởng, nhân ái chứ không thể đứng một mình mà
thành đạt. “Buôn có bạn, bán có phường, Làm ăn có
xóm, có làng mới vui”. (Ca Dao).
Phường là: Cao ốc,
biệt thự, dinh thự, đình miếu xây dựng để ghi ơn
công lao của các bậc hiền tài ở làng mạc. Đó là
“Trung Hiếu Phường” và “Tiết Nghĩa Phường”.
Phường là: Trường,
sở, nhà dành riêng cho các chương trình hoạt động nào
đó, gọi là: “Tác Phường”, có thể xem đó như một
xưởng chế tạo, chế tác...
Phường, một âm
khác là “phòng”, như đê điều phòng lũ lụt. Trong
“Chiến Quốc Sách” (Tần Sách), có câu: “Trường
thành cự phường, túc dĩ vi tái”. Tạm hiểu: (Trường
thành và đê lũy lớn, đủ làm quan tái), hoặc: “Dĩ
phòng chỉ thủy, dĩ câu đảng thủy”. (Lấy đê ngăn
nước, lấy ngòi dẫn nước). Mục đích chung là phòng
vệ, cố thủ phòng vệ biên giới, phòng trộm cướp,
phòng hoạn nạn. “Thiện phòng giả thủy dâm chi”.
(Giỏi đắp đê ngăn nước ngập lụt). Đỗ Phủ, có
câu: “Hoặc tòng thập ngũ bắc phòng Hà, Tiện chí tứ
thập tây doanh điền”. (Có kẻ năm mười lăm tuổi đi
ra bắc phòng giữ đê sông Hoàng Hà, Đến năm bốn mươi
tuổi đi khẩn ruộng ở phía tây). Chữ Lũy có một âm
là: “Quấn quýt”.
Phường, chỉ về
một nhóm người có hành vi lưu manh, bất hảo, du thủ du
thực chuyên đi quấy rối trật tự trị an thậm chí ăn
cắp, ăn cướp hiếp đáp người dân lành rất đáng
khinh bỉ và nguyền rủa, như: “Phường thảo khấu,
Phường đá cá lăn dưa…”. Trong truyện Kiều có câu:
“Con này chẳng phải thiện nhân. Chẳng phường trốn
chúa, thì quân lộn chồng. ”. Hoặc: “Tình cờ chẳng
hẹn mà nên, mạt cưa mướp đắng đôi bên một phường”,
và hoặc: “Những phường giá áo túi cơm sá gì”. Chữ
phường nầy cũng đồng nghĩa với “Lũ, Bọn, Tuồng,
Hội”.
Tuy nhiên, không hẳn
chữ “phường” hoàn toàn xấu mà còn có ý hay - dùng
để nói lên tính cách phô diễn, so sánh. Chẳng hạn như
câu Kiều: “Nàng rằng: Trộm liếc dung quang, Chẳng sân
bội ngọc cũng phường kim môn.”.
Phường là cửa
tiệm, như: Trà Phường, (Tiệm Trà). Phường Tứ” (Hiệu
Buôn).
Phường:
(Động Từ): Trở Ngại, Ngăn trở, Nguy hiểm. Còn có âm
khác là “Phướng”.
Bộ Ngư:
Chữ Phường trong
Bộ Ngư “Phồn Thể”, là: Con cá. Trong chữ “Giản
Thể” là: Con cá mè, Con cá Phường. Từ đó mới có
câu: “Thế hào ngư nhục hương lý”. Tạm hiểu: (Kẻ
cường hào thường hay hà hiếp dân lành).
Như đã nói, –
phường là đơn vị hành chánh cuối cùng trong hệ thống
hành chánh, (dù mang tên hay mang số) dù không ảnh hưởng
nhiều hay sâu đậm về mặt lịch sử, địa dư. Biết
vậy nhưng vẫn có các tên phường đã có từ hàng thế
kỷ, trải qua nhiều biến thiên thay ngôi đổi chủ tên
tuổi vẫn còn giữ; (còn giữ trong lòng người). Ví dụ:
Phường Bến Nghé, Phường Da-Kao… (Số tên phường đó
đã có từ thời Triều Nguyễn).
Từ cổ tới kim
mỗi khi có một triều đại mới nổi lên là có thay đổi
địa danh, địa dư (chia ra, hợp lại). Chia ra, nhập lại
vì lý do lưu thông, kinh tế, quân sự mà vẫn giữ tên
gốc thì không cần phải bàn. Xóa bỏ địa danh lịch sử
vì lý do “Chính Trị”, nhằm mục địch “Trả Thù”
triều đại cũ, chế độ cũ không cùng chí hướng, không
cùng chủ thuyết “ngoại lai” thì thật là tệ lậu và
đáng tiếc.
Xóa bỏ địa danh
hành chánh lâu đời không hẳn là chỉ mất địa danh mà
còn mất đi “giọng nói” – dù giọng nói còn đang nói
và sẽ còn nói... - nhưng các thế hệ mai sau không biết
giọng nói của mình ở vùng nào (trên giấy tờ). Ví dụ:
Mất Tỉnh Quảng Nam, Mất Tỉnh Quảng Bình, Mất Tỉnh
Thừa Thiên, Mất Tỉnh Phú Yên, mất Tỉnh Kon Tum… Đó
là chưa kể tới Ca dao, Tục Ngữ, Văn, Thơ, Vè, Phú cũng
như thổ sản ở mỗi nơi.
Thời đại
Computer, người ta quản lý nhân sự, quân sự, kinh tế,
khoa học kỹ nghệ, giáo dục, y tế...- bằng kỹ thuật
số rất nhanh gọn chính xác không cần xử dụng một số
lượng lớn công chức hành chánh quá đông, ban bệ công
sở vật chất tốn kém nặng nề từ trung ương cho tới
địa phương làm hao tốn ngân sách. Vậy nói, xóa bớt
Tỉnh, xóa bớt Huyện, xóa bớt xã, phường - nhằm giảm
nhẹ bộ máy hành chánh là không thuyết phục.
Ở Việt Nam lâu
nay luôn tồn tại hai guồng máy “đảng và nhà nước”,
song song với hàng với chục triệu công chức ăn lương.
Mỗi guồng máy đều có ban bệ văn phòng dinh thự rất
cồng kềnh và tốn kém.
HÃY XÓA BỚT CÔNG
CHỨC, ĐỪNG XÓA BỎ ĐỊA DANH LỊCH SỬ ĐÃ TỒN TẠI TỪ
LÂU ĐỜI.
Phường hay thôn, ấp
là nơi chứng nhận “Hộ-Tịch” trên tờ giấy khai sanh
khi chào đời, giấy khai tử khi lìa cõi đời. (Cả hai
loại giấy đó không tự bản thân làm được). Phường,
thôn, ấp là địa chỉ cuối cùng để “Đi và Về”.
Chính nơi đó hiện hữu tổ tiên ông bà cha mẹ anh chị
em cô bác dì chú, mồ mả, bạn hữu - tình làng nghĩa xóm
- cũng như kỷ niệm học trò và tình yêu trai gái hẹn hò
khi bước vào tuổi mộng mơ.
Trang Y Hạ
LỜI GIÓ MƯA:
Đọc Báo Đảng:
Sau
ngày đổi tiền ở miền Nam,
Tờ
- Sài Gòn Giải Phóng (số ra hôm 27 tháng 9 năm 1975) đã
viết như sau:
“Nhiệm vụ của đồng bạc Sài Gòn (là)
giữ vai trò trung gian cho Diệm xuất cảng sức lao động
của đồng bào ta ở miền Nam cho Mỹ. Làm trung gian để
tiêu thụ xương máu nhân dân miền Nam, làm trung gian để
tiêu thụ thân xác của vô số thiếu nữ miền Nam, làm
trung gian cho bọn tham nhũng, thối nát, làm kẻ phục vụ
đắc lực cho chiến tranh, làm sụp đổ mọi giá trị
tinh thần, đạo đức của tuổi trẻ miền Nam, làm lụn
bại cả phẩm chất một số người lớn tuổi… Nó sống
30 năm dơ bẩn, tủi nhục như các tên chủ của nó, và
nay nó đã chết cũng tủi nhục như thế. Đó là một lẽ
tất nhiên, và đó là lịch sử… Cái chết của nó đem
lại phấn khởi, hồ hởi cho nhân dân ta.”.
Thế nhưng đồng tiền VN hiện giờ so với tiền CamPot và Lào thì thấp hơn.
Trang Y Hạ
(Sưu Tầm).
.jpg)
